Aandacht voor de begraafplaatsen van Veldhoven

Voor het begraven van hun doden hebben de Veldhovenaren de keuze uit vijf begraafplaatsen, waarvan er vier religiegebonden zijn, terwijl de vijfde een algemeen publiekrechterlijk karakter heeft. De christelijke dodenakkers, doorgaans kerkhoven genoemd, liggen in de directe omgeving van de vier r.-k. kerkgebouwen van de tot in het begin van deze eeuw zelfstandige parochies, te weten de H. Willibrordus Zeelst, de St.-Jan de Doper Oerle, de H. Caecilia Veldhoven(-dorp) en de H. Lambertus Meerveldhoven.
De op 1 mei 1978 door de gemeente Veldhoven geopende Gemeentelijke Begraafplaats aan de Eindhovense Baan 'De Hoge Boght' is van algemene aard en derhalve beschikbaar voor alle gezindten.

Fragment van een zerk, 1561, oorspronkelijk liggend in de (vorige) kerk van Zeelst. (Nu in depot Museum 't Oude Slot)

Geschiedenis

Van oudsher worden de doden onder de vloer van het kerkgebouw begraven en in het aan de kerk grenzende terrein 'den hof' (vandaar de benaming kerkhof). Omdat het begraafrecht ín de kerk aanzienlijk hoger is dan op het kerkhof, worden vooral de welgestelden binnen de kerkmuren begraven. Begraving in het koorgedeelte van de kerk zijn vooral voorbehouden aan de meest vooraanstaanden. De overige notabelen 'kopen' doorgaans een plaats in de vloer van het schip of in een van de zijbeuken.
Ook na 1648, als de Vrede van Munster resulteert in het gebruik van de kerkgebouwen door het Gereformeerde kerkgenootschap, worden de bestaande begraafgewoonten voortgezet. Voor begraving van hun doden krijgen de katholieken voortaan een deel van het buiten het kerkgebouw gelegen kerkhof toegewezen.
Na de inlijving van de Nederlanden bij Frankrijk in 1810 gelden in ons land ook de Franse wetten, zo ook het Franse decreet (uit 1804), dat het begraven in de kerk en in de bebouwde kom verbiedt. Als Nederland in 1813 autonoom wordt, herstelt koning Willem I de oude begraafrechten. Voor zover bekend hebben er in de Veldhovense kerken na 1810 geen begravingen meer plaatsgevonden.
Bij Koninklijk Besluit van 22 augustus 1827 wordt elke gemeente met meer dan 1000 inwoners verplicht een begraafplaats buiten de bebouwde kom aan te leggen. Vanwege het gering inwonertal is deze bepaling in de praktijk niet van toepassing op de Veldhovense kerkhoven.

Kerkhof van Oerle, 13 januari 1979. (foto: Jacq. Bijnen, SHEV)

Oerle

- Uit de tekst van een oorkonde uit 1281 blijkt dat het kerkhof van de parochie Oerle destijds reeds op de locatie van het huidige begraafperceel bestaat. Het kerkhof van Oerle dateert dus van vóór 1281.
- De zusters van Liefde van Onze Lieve Vrouw Moeder van Barmhartigheid te Tilburg hebben bij hun kloosterafdeling te Oerle aan de Oude Kerkstraat een eigen begraafplaats opgericht (noordwestelijk achter het klooster). Deze privébegraafplaats wordt op 15 oktober 1860 ingezegend en in januari daaropvolgend vindt aldaar de eerste teraardebestelling plaats. In 1969 wordt zij geruimd en de stoffelijke resten worden overgebracht naar het parochiekerkhof van Oerle.

De Verrezen Christus: een uit graniet gehouwen kunstwerk, onderdeel van Veldhovens hoogst gekwalificeerde grafmonument. Beeldhouwer is Wim Harzing uit Rijsbergen, 1942.

Meerveldhoven

- De oudst bekende begraafplaats van Meerveldhoven ligt op het perceel van de voormalige parochiekerk aan de Polkestraat. Tot 1892 is dit parochiekerkhof in gebruik, waarna het nieuw aangelegde kerkhof aan de Kapelstraat (zuidoostelijk achter het kerkgebouw) in hetzelfde jaar open wordt gesteld.

Parkje 'De Oude Kerkhof' op het vroegere begraaf- en kerkperceel van Zonderwijk (nu d'Ekker). De positie van het kerkgebouw is in een zogenoemde 'historische karakteristiek' aangegeven. (foto: Frans Feijen, SHEV)

Veldhoven

- De vroegst bekende begraafplaats van Veldhoven(-dorp) is het kerkhof bij de kerk van Zonderwijk (indertijd de gangbare naam voor Veldhoven(-dorp)). Vanaf 1648 beschikken de gereformeerden over de aldaar staande St.-Caeciliakerk (deze plek ligt nu in de woonwijk d'Ekker). Voor het begraven van de doden maken de katholieken en protestanten een onderlinge verdeling van het kerkhof. Het westelijke deel wordt toegewezen aan de katholieken en het oostelijke aan de protestanten. Deze situatie blijft gehandhaafd tot in 1892, wanneer de katholieken een nieuw kerkhof - aan de Dorpstraat (zuidoostelijk achter de daar in 1836 gebouwde parochiekerk) - in gebruik nemen.
Het oostelijke deel blijft in gebruik bij de Hervormde Gemeente Veldhoven (zoals de gereformeerden zich zijn gaan noemen), totdat het in 1992 wordt geruimd, waarbij de stoffelijke resten op de Gemeentelijke Begraafplaats 'De Hoge Boght' worden herbegraven.
Het vrijkomende terrein is destijds ingericht als een stemmig parkje, genoemd 'De Oude Kerkhof'; deze naam is een verwijzing naar de historie van dit voormalig kerkterrein.
- In 1904 heeft het gemeentebestuur van Veldhoven-Meerveldhoven een deel (noordoostelijk) van 'De Oude Kerkhof' gekocht om het te bestemmen als Algemene Begraafplaats. Hoewel de laatste begraving in 1957 plaatsvindt, bestaat deze begraafplaats formeel tot 1 mei 1978.
- De zusters van het Allerheiligste Hart van Jezus betrekken in 1953 een nieuw gebouwd klooster aan de Westervelden. Dit gebouwencomplex (zustershuis en scholen) wordt 'Koningshof' genoemd. De zusters begraven hun overleden medezusters op eigen terrein. Nadat zij in 1979 zijn vertrokken, wordt dit begraafperceel geruimd en stoffelijke resten worden overgebracht naar de Gemeentelijke Begraafplaats.

Het oudste begraafmonument, daterend uit 1825, staat in Zeelst. Het herinnert aan pastoor Johannes Kuijpers.

Zeelst

- Oorspronkelijk ligt het kerkhof van de Willibrordusparochie Zeelst rond het (voormalig) kerkgebouw aan de Blaarthemseweg-Heuvel tegenover het tegenwoordige kerkgebouw. Bij de huidige - uit 1873 daterende - kerk wordt gelijktijdig een nieuwe begraafplaats in gebruik genomen, gelegen noordoostelijk achter het nieuwe kerkgebouw.

Nieuwe ontwikkelingen

Door een reeks van fusies en samenvoegingen zijn de oorspronkelijke Veldhovense r.-k. parochies per 15 augustus 2013 opgegaan in één parochie onder de naam Parochie Christus Koning Veldhoven. De vier kerkhoven in Veldhoven blijven open voor bezoek en voor nieuwe begravingen. In juni jongstleden organiseerde de nieuwe parochie informatieve bijeenkomsten met rondleidingen. De uitleg over onder meer de cultuurhistorische en monumentale bijzonderheden van elke parochiebegraafplaats afzonderlijk werd verzorgd door lokaal SHEV-historicus Jacq. Bijnen.

terug