Nieuwe verwijsknoppen op de shev–website

De Internet site van de SHEV is uitgebreid met twee keuzeknoppen, te weten ‘literatuur Veldhoven’ en ‘externe links’.
Het onderdeel ‘literatuur Veldhoven’ is een gerubriceerde catalogus met ‘alle’ publicaties betreffende Veldhoven, zoals boekwerken, tijdschriftartikelen, brochures, rapporten en bijzondere uitgaven bij festiviteiten, jubilea en soortgelijke gelegenheden. Voor het raadplegen hiervan is in de eerste plaats gedacht aan geïnteresseerde lezers, maar ook aan diegenen die de bestaande literatuur met betrekking tot Veldhoven willen raadplegen bij het maken van scripties, deelstudies of anderszins. De eerste uitgave van dit literatuuroverzicht dateert uit 1990 en is in gedrukte vorm onder meer verspreid over alle scholen en relevante instellingen. De webredactie heeft het voornemen om dit overzicht regelmatig te actualiseren; uiteraard staat zij steeds open voor suggesties en aanvullingen (gelieve hierover contact op te nemen met het secretariaat van de SHEV).
Achter de knop ‘externe links’ worden koppelingen gelegd met aan Veldhovens erfgoed gerelateerde onderwerpen, zoals de jeugdsite Erfgoedje, het heemkundetijdschrift Brabants Heem en de bedevaarttraditie met Werbeek. Soms dient een zoekroute te worden gevolgd, zoals bijvoorbeeld bij de link–by–link naar de historie van de Veldhovense molens.
Het aantal keuzeprogramma's achter de knop ‘externe links’ wordt nog uitgebreid, onder meer met koppelingen naar programma's over de Veldhovense monumenten en het cultuurhistorische erfgoed.

Archeologische Groep

De excursie–, bindings– en studiedag van de Archeologische Groep voerde dit jaar naar het Belgische Diest, één van de vier Oranjesteden (Dillenburg, Breda, Orange en Diest). Hier werd het nog tastbare ‘Oranjeverleden’ bezocht. De baronie Diest kwam in 1499 in bezit van Engelbert II van Nassau. In 1544 erfde Willem van Oranje Diest; zijn zoon Filips Willem woonde er geruime tijd in het Hof van Nassau aan de Graanmarkt bij de Warande; zijn grafkelder bevindt zich in het koor van de St.–Sulpitiuskerk aan de Grote Markt.

Sponsoring Historische Atlas van Veldhoven

Dankzij een financiële ondersteuning kan de verzameling beeldmateriaal van Erfgoed Veldhoven (SHEV) verder worden uitgebreid. Tot 2012 ontvangt de SHEV van Hurks vastgoedontwikkeling financiële steun ten behoeve van de Historische Atlas van Veldhoven (een verzameling afbeeldingen zoals luchtfoto's, tekeningen, ansichten, prenten en digitale bestanden over onderwerpen en personen betreffende Veldhoven). Het sponsorgeld zal door de SHEV gebruikt worden voor het verwerven van historisch beeldmateriaal, het instandhouden van de collectie en het verwerven van auteurs– en publiciteitsrechten.

Lange Weg feest van herkenning

De filmzaal van theater De Schalm deed vrijdag 17 september jl. dienst als gehoorzaal voor de door Patrizia Filia bewerkte roman Aan de Lange Weg van Meurs A.M.
Een kleine 100 bezoekers luisterde in De Schalm aandachtig naar de Stemmen van de Lange Weg, terwijl er beelden werden getoond uit het archief van de SHEV (die de voorstelling presenteerde ter gelegenheid van haar 20–jarig bestaan). In de pauze en na afloop werd er nog lang nagepraat. De uitvoering werd ervaren als een feest van herkenning, hoewel men het erover eens was dat de personages, zoals de bloedmooie Petra Donkers, en de gebouwen en gebeurtenissen niet zomaar een op een teruggebracht konden worden.
Na een tocht van ruim een jaar door de Drechtsteden werd het hoorspel Aan de Lange Weg naar het gelijknamige boek van Meurs A.M. op grootse wijze afgesloten in onze gemeente (waar de auteur en zijn personages geboren en getogen zijn).

Meurs A.M. leest in het Erfgoedpunt van de bibliotheek voor uit eigen werk.	De voorzitter van de jubilerende SHEV, Jacques Bijnen, heet de bezoekers welkom. (Foto's: Organisatie Aan de Lange Weg)

Restauratie Zeelster pastorie

De markante Zeelster pastorie uit 1875 aan de Blaarthemseweg, waarin tot 2000 de opeenvolgende pastoors van de parochie domicilie hielden, wordt gerestaureerd en zal een beeldbepalende functie gaan vervullen van een ‘in de tuin van de pastorie’ te realiseren appartementenproject.

KORT–Erfgoed–nieuws–ERFGOED–nieuws

Medewerking verleend/informatie verstrekt aan:

• de website Weerstation Veldhoven; deze geeft actuele weers– en verkeersinformatie uit de regio Veldhoven.
• het opstellen van een redegevende omschrijving ten behoeve van panden die gekandideerd zijn als gemeentelijk monument.
• een opsomming van historisch markante gebeurtenissen betreffende villa ‘ter Eik’, Provincialeweg 66, ten behoeve van een jaarringenkroniek op een schijf uit een gekapte 110 jaar oude bruine beuk uit de tuin van de villa.
  
• het tv–programma Verborgen Verleden van Teleac NTR betreffende nog aanwezige objecten met betrekking tot het verblijf van dominee Arnold Ross in Veldhoven (periode 1750–1783). (Uitzending: 27 februari 2011, circa 22.05 uur.)
• een plan voor een documentairefilmisch project, genaamd Aders van Veldhoven. De bedoeling van het project is om in een aantal korte films de ontwikkeling van Veldhoven te tonen aan de hand van portretten van personen en historische anekdotes, gekoppeld aan bepaalde plekken, straten of gebouwen. Na aanpassing zal het eindresultaat op een aantrekkelijk ingerichte website worden geplaatst.

Monumentenbordje voor villa ‘Het Slot’

Ter voltooiing van de restauratie van Rijksmonument ‘Het Slot’ (Kruisstraat 23 nabij gezondheidscentrum De Bolzen) zal 19 maart a.s. een tekstbordje met cultuurhistorische informatie worden onthuld door burgemeester Mikkers.

90 jaar Gemeente Veldhoven (1921–2011)

door Jacq. Bijnen

Contour gemeente Veldhoven (1921) (tekening: Jacq. Bijnen SHEV)

Zondag 1 mei aanstaande is het negentig jaar geleden dat de gemeenten Veldhoven–Meerveldhoven, Zeelst en Oerle bij Wet werden verenigd tot de huidige gemeente Veldhoven.
Voornaamste reden voor deze samenvoeging was een bestuurlijk–economische aangelegenheid. Kleine, aan elkaar grenzende gemeenten werden door de overheid gestimuleerd te integreren tot grotere eenheden, wat bestuurlijke en economische macrovoordelen zou opleveren. Caspar van Vroonhoven, burgemeester van Veldhoven–Meerveldhoven, nam het initiatief en nodigde de buurgemeenten Zeelst en Oerle uit de vereniging van de drie gemeenten in overweging te nemen.
Kort voor de behandeling in de Tweede Kamer bleken er bezwaren tegen de samenvoeging. Struikelblok was de naamkeuze voor de nieuwe gemeente. Vertegenwoordigers van elk van de vier dorpen beargumenteerden met klem te kiezen voor de naam van hun dorp als zijnde de enige juiste. Uiteindelijk besloot de Tweede Kamer met 46 tegen 13 stemmen voor de naam Veldhoven.
Eerste burgemeester van de nieuwe gemeente Veldhoven werd Albertus Joannes van Hooff. 4 mei 1921 werd zijn burgemeesterschap van Oerle omgezet in dat van Veldhoven.

Burgemeester A.J. van Hooff (1921-1951)

Van Hooff ontving zijn benoeming op zijn dertigste verjaardag: een zeer jeugdige burgemeester aan het hoofd van een nieuwe gemeente. 4 juli 1921 vond de eerste vergadering van de nieuw gekozen raad plaats. Tot wethouders werden gekozen J.H. Govers uit Zeelst en W.C. van Sambeek uit Veldhoven(–dorp). Het gemeentehuis (hoek Locht–Dreef–Heerseweg) van de opgeheven gemeente Veldhoven–Meerveldhoven werd het bestuurlijk en administratief centrum voor de nieuw ontstane gemeente. Bij aanvang telde Veldhoven omstreeks 4.800 inwoners.

Gemeentewapen (1922–1969)

In de jaren rond de start van de nieuwe gemeente deden verschillende voorzieningen hun intrede, die het leven ingrijpend zouden veranderen en die niet meer weg te denken zouden zijn uit het dagelijks leven. In 1920–1921 werden de eerste abonnees op het vaste telefoonnet aangesloten. Nutsvoorzieningen, zoals elektriciteit, gas en waterleiding, deden respectievelijk in 1920, 1930 en 1936 hun intrede. Als gevolg van de gelijkberechtiging werd het onderwijs in de periode 1926–1930 gereorganiseerd, waardoor in elk kerkdorp de overstap werd gemaakt van openbaar naar bijzonder onderwijs.
De eerste personenauto's vertoonden zich op de wegen, en benzinepompen verschenen in het straatbeeld, te weten aan de Dorpstraat in 1926 en aan de Heuvel in 1927. De snelheid in de bebouwde kommen van de motorrijtuigen werd echter getemperd door een bepaling in de gemeentelijke politieverordening, waarin deze op maximaal 20 km (!) per uur was vastgesteld.

Na 1950 zou Veldhoven een spectaculaire groei doormaken, deels veroorzaakt door een bouwstop tijdens WO II voor eigen inwoners, maar bovenal door een spectaculaire groei van het aantal woningen ten behoeve van de Philips–werknemers, voor wie – door de geringe huisvestingscapaciteit binnen Eindhoven – in Veldhoven woningen werden gebouwd.

Gemeentewapen (1969–heden)

Veldhoven werd een groeigemeente, en wel zodanig dat deze gemeente begin 60er jaren van de vorige eeuw zelfs de snelst groeiende van Nederland werd genoemd. In 1952 werd dit woningbouwproces gestart met de bouw van 488 woningen; totaal verrezen in vijf jaar tijd ruim 1100 woningen op 40 hectare grond. Er ontstond een geheel nieuwe wijk, d'Ekker genaamd. Vervolgens zette burgemeester A. Ras op 1 april 1963 een dragline in werking en maakte hiermee een begin met de aanleg van Veldhovens zesde kerkdorp, vereerd met de naam Zonderwijk: op 80 hectaren voormalige landbouwgrond werden 1600 woningen gerealiseerd, inclusief de eerste 8 flatgebouwen, elk bestaande uit 24 appartementen.

Voorafgaand aan deze grootschalige uitbreidingen moest een groot deel van de akkers aan de landbouw worden onttrokken. Hiervoor werden ruilverkavelingplannen opgesteld en ten uitvoer gebracht. Boerenbedrijven werden aangekocht en gesaneerd of verplaatst naar het buitengebied. Ook in de bebouwde kommen werd ruimte gemaakt voor zogenoemde inbreidingen (het ‘vullen’ van open plekken tussen bestaande bebouwing). Volgende bouwprogramma's leverden onder meer de wijken 't Look (1970, 1150 woningen), Cobbeek (1973, 1350 woningen), De Plank (1975), Heikant (1980), De Polders en De Kelen op. Zo groeide in de loop der jaren de vier historische woonkernen, waaraan de gemeente Veldhoven in 1921 haar ontstaan te danken had, vrijwel aaneen.

In vergelijking met de explosieve bouwgroei bleef de industriële ontwikkeling daar eerst wat bij achter, dit vanwege de teloorgang van de oude, uit het begin van de 20e eeuw stammende textiel–, baksteen–, sigaren– en schoenenindustrie. (Dit sneed diep in bij veel Veldhovense gezinslevens.)
Toen de gemeente ruim een halve eeuw oud was kon echter worden vastgesteld dat de economie weer opleefde en dat Veldhoven bezig was aan een spectaculaire inhaalrace. Met een breedgeschakeerde industrie (voor het merendeel gevestigd op bedrijventerrein De Run, waaronder High Tech bedrijvigheid op wereldschaal) vond het grootste part van de Veldhovense beroepsbevolking werk in eigen gemeente.

Het grondgebied van Veldhoven had bij aanvang in 1921 een oppervlakte van 4.333 ha en 233 ca. Dit zou zo blijven tot 1972. Vanwege de voortdurende groei van de Eindhovense industrie met de daaruit voortvloeiende ruimtelijke problematiek werd een deel van Zeelst aan Eindhoven afgestaan (Akkereind–Severeind–Biezenkuilen), gelegen oostelijk van de Poot van Metz (A2/E25). In 1994 was het weer raak. Opnieuw bepleitte Eindhoven een uitbreiding van haar grondgebied om te kunnen voorzien in de behoefte aan eigen bouwlocaties voor woningen, kantoren en bedrijven. Veldhoven en de overige gemeenten in de ‘schil’ rond Eindhoven wilden hieraan meewerken, weliswaar met behoud van hun zelfstandigheid. Met steun van een burgercomité slaagde Veldhoven er zelfs in het meest desastreuze plan (de gemeente in z'n geheel te verdelen over Waalre, Eersel en Eindhoven) te cancellen.
Veldhoven bereikte overeenstemming door het grondgebied van het vliegveld Welschap met het bijbehorend bedrijventerrein en het recreatiegebied Landsard vrijwillig over te dragen aan Eindhoven. Twee gebiedjes, te weten eentje bij buurtschap De Hut (noordelijk, richting Oirschot) en een ander bij de Scherpenering, kwamen los van Veldhoven te liggen en gingen over naar Vessem c.q. de gemeente Eersel. Bij het bereiken van de 90e verjaardag is het grondoppervlak van Veldhoven met ruim 1.100 ha afgenomen tot 3.192 ha en 7 ca.

Contour gemeente Veldhoven (2011) (tekening: Jacq. Bijnen SHEV)

De meest in het oog springende ontwikkeling van de ‘jonge’ gemeente Veldhoven was de realisatie van een geheel nieuw centrum, vanaf midden jaren '70 van de vorige eeuw gebouwd op de ‘maagdelijke’ gronden, gelegen tussen de oude dorpen en de nieuwbouwwijken. Hierin verrees een winkelgalerij, een passage en een parkeerkelder. Het nieuwe stedenbouwkundig ‘Citycentrum’ vond in 1988 zijn voltooiing met de officiële opening van een gebouw, waarin het gemeentehuis, de bibliotheek, het theater De Schalm en een restaurant onder één dak werden samengebracht.
In de 90 jaar van haar bestaan is Veldhoven geëvalueerd van een plattelandsgemeente tot een stadsrandgemeente en uitgegroeid tot de meest geürbaniseerde gemeente in de regio Eindhoven–Helmond.
1 januari 2011 telde Veldhoven 43.626 inwoners, 24.828 arbeidsplaatsen 3.086 bedrijven en meer dan 18.000 woningen.

terug