Diversen

Inhoud

	Getuigenis van de cultuurhistorie
	Rondwandeling door de gemeente
	Plattegrond en wegenplan van Veldhoven
	Gemeentewapen en -vlag van Veldhoven
	Verantwoording en verdere informatie

Getuigenis van de cultuurhistorie

Natuurlijk kon niet alles wat wij nu waardevol noemen worden bewaard of worden gerestaureerd.
Veldhoven heeft zevenentwintig gebouwen die het predikaat Rijksmonument dragen.
De kernen van de oorspronkelijke dorpen van Veldhoven worden beheerst door 19e eeuwse kerkgebouwen. Geen van de vier middeleeuwse dorpskerken heeft de tand des tijds doorstaan.
In een aantal gevallen zijn latere kerken gebouwd op de terreinen waaromheen zich de kom van het dorp ontwikkelde. De contouren van de oude kerkcentra van Meerveldhoven, Oerle en Veldhoven-dorp zijn in de vorm van een archeologische karakteristiek op hun oorspronkelijke standplaatsen in beeld gebracht.
Van het historisch straatmeubilair herinnert vrijwel alles aan het godsdienstig katholieke verleden van de inwoners: enkele H. Hartbeelden, wegkruisen, devotiekapelletjes en hier en daar een reliëf tegen de gevel van een woning.

Rondwandeling door de gemeente

Voor het bezichtigen van monumenten, natuur- en cultuurhistorische zaken in Veldhoven bent u aangewezen op een vrij lange route. Oorzaak hiervan is dat de bezienswaardigheden in Veldhoven verspreid zijn over vier (oude) dorpskernen.
Hieronder volgen 20 cultuurhistorische objecten, die het waard zijn te bezoeken en die u een goede indruk geven van het verleden van de gemeente: erachter - tussen haken - wordt het kaartvak van de gemeenteplattegrond vermeld (zie afbeelding 33). Tevens is van sommige objecten een foto afgedrukt.

1. Prehistorische grafheuvels nabij Toterfout en Halfmijl. Er liggen zeventien heuvels uit de Vroege en Midden Bronstijd (1600-1000 v. Chr.) en één heuvel uit het Neolithicum (ca. 1700 v. Chr.).
[ B 10; C 10; D 10] afbeelding 7

2. De grenskei, liggende in de Molenvelden aan de Banstraat. Deze markeert vanaf 1462 een grenspunt tussen de dorpen Zandoerle (=Oerle) en Knegsel. Tegenwoordig vallen deze plaatsen respectievelijk onder Veldhoven en Eersel.
[ E 12] afbeelding 21

Afb.7. Grafheuvel bij Toterfout.

Afb.21. Grenskei in de Molenvelden.

3. Molenberg, gelegen op circa 200 meter van de grenskei. Hier liggen nog bouwresten van een windmolen die daar stond in de periode 1462-1914.
[E 11]

4. Het historisch marktveld van Zandoerle met omliggende bebouwing, waaronder de kapel van Onze Lieve Vrouw van 't Zand en verschillende langgevelboerderijen. Het kanon op dit plein is een relict uit de laatste wereldoorlog.
[F 10/11] afbeelding 22

Afb.22. Kanon op het historisch marktveld in Zandoerle.

5. Stellingmolen St.Jan (1987), Hoogeind.
[F 8]

6. Sint Caeciliakerk (1914), Dorpstraat.
[K/L 13] afbeelding 23

7. Notarishuis, stammende uit de 17e eeuw. Gedurende de hele 19e eeuw woonde hier de notarisfamilie De Wit.
[K 13] afbeelding 24

Afb.23. Sint Caeciliakerk.

Afb.24. Notarishuis, Dorpstraat 25.

8. Trapjeshuis (1750), Kapelstraat-noord, met specifieke ovaalvormige bogen in de gevels.
[N 10] afbeelding 25

9. Oude pastorie (1778), Dorpstraat 93-95. [L 12] afbeelding 14

Afb.25. Trapjeshuis aan de Kapelstraat-noord.

Afb.14. Oude pastorie, Dorpstraat 93-95.

10. Domineeshuis (1770), Dorpstraat 120.
[M 12] afbeelding 15

Afb.15. Domineeshuis, Dorpstraat 120.

11. Bergkorenmolen (1858), Kapelstraat-noord 142.
[M 9] afbeelding 26

Afb.26. Bergkorenmolen, Kapelstraat-noord.

12. Historische karakteristiek in het parkje 'De Oude Kerkhof', contouren van een laatmiddeleeuws kerkgebouw met kerkterrein.
[L 11] afbeelding 27

Afb.27. Parkje ' De Oude Kerkhof '.

13. Bergkorenmolen De Adriaan(1906), Burgemeester van Hoofflaan.
[ M 11] afbeelding 28

Afb.28. Bergkorenmolen 'De Adriaan', Burgemeester van Hoofflaan.

14. Willibrorduskerk van de parochie Zeelst (1873), Blaarthemseweg.
[N 8]

15. U-vormige boerderij, genaamd 't Oude Slot. Deze boerderij behoorde gedeeltelijk tot het laatmiddeleeuws 'Adellijk Huis' van Zeelst. Nu is in de boerderij museum 't Oude Slot gehuisvest.
[N 8] afbeelding 29

Afb.29. Boerderij 't Oude Slot, Hemelrijken 6.

16. Bedevaartkapel van de Lambertuskerk aan de Kapelstraat-zuid. In deze kapel staat het miraculeuze beeldje van Onze Lieve Vrouw ter Eik tussen de takken van een boom.
[N 10]

17. St.Jan de Doperkerk (sobere Neogotiek), Oude Kerkstraat.
[G 9]

Tevens zijn er in Veldhoven karakteristieke gebouwen van een bekende bouwkundige stroming:

18. Landhuis (stijl: Amsterdamse-School), Kruisstraat 23.
[N 8] afbeelding 30

Afb.30. Landhuis aan de Kruisstraat 23.

19. Villa (stijl: Nieuwe Zakelijkheid), Kapelstraat-zuid 8.
[N 11] afbeelding 31

20. Villa's (Chaletstijl), Kapelstraat-zuid 3, Provincialeweg 66 en Binnenweg 1.
[N 11; N 9] afbeelding 32

Afb.31. Villa aan Kapelstraat-zuid 8.

Afb.32. Villa aan Kapelstraat-zuid 3.

Plattegrond en wegenplan van Veldhoven

Afb.33. Voor een vergroting dient u te klikken op meer details

Gemeentewapen en -vlag van Veldhoven

Tot 3 juli 1969 stond de H. Caecilia afgebeeld op het wapen van de gemeente Veldhoven. Deze voorstelling was gebaseerd op het wapen van de vroegere zelfstandige gemeente Veldhoven-Meerveldhoven. De H.Caecilia is vanouds de patrones van de rooms-katholieke parochie van Veldhoven. Na de vereniging van de gemeente Veldhoven-Meerveldhoven met de gemeenten Oerle en Zeelst in 1921 vroeg het (nieuwe) gemeentebestuur toestemming het oude wapen met de afbeelding van de H.Caecilia te mogen blijven voeren. De minister gaf in overweging - op advies van de Hoge Raad van Adel - het oude wapen niet ongewijzigd over te nemen. Aanbevolen werd de afbeelding van de H.Caecilia op het beroemde schilderij van Rafaël te Bologna als voorbeeld te nemen. Dit advies werd door de nieuwe gemeente opgevolgd, met als resultaat het wapen dat hierboven is afgebeeld.
In februari 1963 verzocht de gemeenteraad de Kroon het bestaande wapen met Caecilia te vervangen door een nieuw ontwerp. Bij Koninklijk Besluit van 3 juli 1969 werd dit verzoek ingewilligd.
Het 'nieuwe' wapen is afgeleid van het wapen van de voormalige gemeente Oerle. Oorspronkelijk bestond dit wapen uit een gevierendeeld schild met twee Brabantse en twee Limburgse leeuwen (dubbelstaartig). Bij latere uitwerkingen waren er echter in de wapenafbeelding van Oerle afwijkingen ontstaan. In 1969 - bij de toekenning van het huidige wapen - is dit rechtgetrokken.
Oerle bezat als enige van de vroegere gemeenten een historisch verankerd wapen. Het opnemen van het oude wapen van Oerle in het nieuwe gemeentewapen beklemtoont de oude politieke en rechtshistorische betekenis van deze plaats.
De beschrijving van het wapen luidt als volgt: Gevierendeeld; I en IV in sabel (=zwart) een leeuw van goud, getongd en genageld van keel (= rood); II en III in zilver een dubbelstaartige (= Limburgse) leeuw van keel, gekroond en genageld van goud; een schildhoofd van goud met vier ruiten van sabel; het schild gedekt met een gouden kroon van drie bladeren en twee parelen.

Afb.35. Huidige gemeentewapen.

De eerste vlag van de gemeente Veldhoven was geel met daarop vier zwarte ruiten. Deze vlakjes gaven aan dat het huidige Veldhoven is samengesteld uit vier kerkdorpen. Deze vlag werd met een raadsbesluit van 13 september 1988 vervangen door een meer eigentijds ontwerp. De presentatie van deze nieuwe vlag ging samen met de opening van het nieuwe Gemeentehuis.
Aan de boven- en onderzijde van de vlag bevinden zich blokken, die zijn afgeleid van de Brabantse vlag, afwisselend rood en wit van kleur, met het wapen van de gemeente in het midden, dat eveneens in rood en wit gestileerd is. Het grote vlak, waarin het wapen is geplaatst, is lichtblauw van kleur.

Afb.36. Gemeentevlag uit 1988.

Verantwoording en verdere informatie

Is uw nieuwsgierigheid geprikkeld en wilt u meer weten? Graag verwijzen wij u voor meer gegevens/informatie naar:
* De Openbare Bibliotheek aan het Meiveld. Op een speciale afdeling: Veldhoven informatie zijn er 'alle' publicaties over de geschiedenis van Veldhoven te raadplegen. (Vooral scholieren maken vaak gebruik van deze informatie ten behoeve van scripties, werkstukken en spreekbeurten.)
* Het Streekarchief Regio Eindhoven. Hier zijn onder meer te raadplegen: de archieven van de vroegere dorpsbesturen en van de latere gemeenten; uit de tijd vóór 1810 de archieven van de schepenbanken, de archieven van de notarissen en het gemeentelijke archief van Veldhoven tot 1950.
* De informatiebalie in het gemeentehuis.
* Het secretariaat van de Stichting Historisch Erfgoed, p/a Dijkhei 5, tel. 040-2546541;
of per e-mail: veldhoven.shev@kpnplanet.nl

Afb.37. Ambtsketen met op de hanger het gemeentewapen;
op de schakels de tekens van de vroegere gemeenten.

Colofon

Deze site is vervaardigd door de Stichting Historisch Erfgoed Veldhoven (SHEV).
Voor het samenstellen van de tekst werd onderzoek gedaan in de archieven van: Gemeente Veldhoven, Streekarchief Regio Eindhoven en Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek (ROB) te Amersfoort.
Geraadpleegde literatuur:
Verleden Land, Archeologische opgravingen in Nederland, (Amsterdam 1981);
Bijdragen tot de geschiedenis van de gemeente Veldhoven, deel 2;
Cultuurhistorische Verkenningen in de gemeente Veldhoven, deel 7.
De afbeeldingen op de titelpagina zijn van de Panoramaflat aan de Repel en van de Hilversumurn van Toterfout.
Herkomst van de afbeeldingen:
Katholieke Universiteit Tilburg, afb.1.
Noordbrabants Museum 's-Hertogenbosch, afb.8.
Johan Baselmans, Veldhoven, afb. 7 en 15.
Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek Amersfoort, afb.9 en 10.
Streekarchief Regio Eindhoven, afb.16.
K.L.M. Aerocarto, Amsterdam, afb.18.
Stefan Bijnen, afb.20.
Hennie Keeris, afb. 2, 3, 4 en 37.
Overige: Collectie Jacq. Bijnen / Historische Atlas van Veldhoven (SHEV).

Tekst: Jacq. Bijnen.
NUGI 480.
ISBN 90-75783-09-4.
Bibliografieën, gidsen, registers betreffende de gemeente Veldhoven,
ISSN 1386-7776;4, Reeks III
Trefw.: geschiedenis; Veldhoven.
© 2000 Stichting Historisch Erfgoed Veldhoven.
Personal computer: MyCom, Eindhoven.

De site is ontwikkeld door Jo Groffie, Hans Brave en Jacq. Bijnen.
Reacties internet presentatie: brave.groffie@wxs.nl

Deze website over
Historie Veldhoven
is mede mogelijk gemaakt door
Nederlandse Tafelronde 166
afdeling Veldhoven.

veldhoven.shev@kpnplanet.nl